Ülke Geçmişi
17. yüzyıldaki askeri gücü, İsveç'in hiçbir savaşa katılmamasına neden olmuştur. Her iki
savaşta da askeri gücü tarafsızlığını korumuştur. İsveç'in başarılı kapitalist sistemi 1990
yıllarında yüksek bir işsizlikle karşılaşmış ve 20002002 yılları arasındaki dünya
ekonomisindeki geriye gidişten etkilenmiştir. Ancak buna rağmen, geçmişten gelen mali
disiplini bu ekonomik çalkantılardan fazla etkilenmesini önlemiştir. Avrupa'daki ekonomik
ve siyasi entegrasyon konusunda ülkenin kararsızlığı 1995 yılına kadar sürmüştür.
Yönetim şekli
Anayasal Monarşi
Bağımsızlık
6 Haziran 1523 (Gustav VASA kral olarak seçilmiştir)
Başkent
Stockholm
Yönetim Bölgeleri
21 idari bölge vardır; Blekinge, Dalarnas, Gavleborgs, Gotlands, Hallands, Jamtlands,
Jonkopings, Kalmar, Kronobergs, Norrbottens, Orebro, Ostergotlands, Skane,
Sodermanlands, Stockholms, Uppsala, Varmlands, Vasterbottens, Vasternorrlands,
Vastmanlands, Vastra Gotalands
Halkın Yapısı
İsveç dünyanın en yüksek hayat beklentilerine sahip ülkesidir. 12 Ağustos 2004 tarihinde
nüfusu ilk kez 9 milyonu aşmıştır. Şu anda ülkede yaşayanların % 12'si yurt dışında
doğmuştur. En büyük göç Finlandiya, Eski Yugoslavya, Irak ve diğer Kuzey ülkelerinden
gerçekleşmiştir.
Nüfusu
9,001,774 (2005 tahmini)
Yaş Yapısı
014 yaş
% 17.1 (erkek 791,215/kadın 747,621)
1564 yaş
% 65.5 (erkek 2,990,436/kadın 2,904,873)
65 yaş ve üzeri
% 17.4 (erkek 677,161/kadın 890,468) (2005 tahmini)
Etnik Gruplar
Yerli nüfus: İsveç ve Fin ve Sami azınlıklar; dışarıda doğmuş veya ilk jenerasyon
göçmenleri. Yugoslavya, Danimarkalılar, Norveçliler, Yunanlılar ve Türkler
Dini
Luteran % 87, Roma Katoliği, Ortodoks, Baptist, Müslüman, Yahudilik, Budizm
Dili
İsveççe, Küçük Sami ve Fince konuşan azınlıklar
Doğal Kaynakları
Demir cevheri, kurşun, çinko, altın, gümüş, tungsten, uranyum, arsenik, feldspat, kereste,
hidro güç
Yüzölçümü
Toplam
449,964 km2
Kara
410,934 km2
Su
39,030 km2
Ulaşımı
Demiryolu
11,481 km
Kara Yolu
213,237 km
Boru hatları
gaz 798 km (2004)
Liman ve barınakları Gavle, Goteborg, Halmstad, Helsingborg, Hudiksvall, Kalmar,
Karlshamn, Lulea, Malmo, Solvesborg, Stockholm, Sundsvall
Ticari gemileri
Toplam: 205
Ekonomik Göstergeler
2001
a
2002
a
2003
a
2004
a
2005
b
GSYİH Pazar fiyatlarıyla (Milyar İsveç Kronu) 2 288.5 2 371.7 2 459.5 2 573.1 2 679.5
GSYİH (Milyar ABD $)
221.2 243.9 304.4 350.2 359.7
Gerçek GSYİH büyümesi (%)
1.2
2.0
1.8
3.2
2.6
Tüketici fiyat enflasyonu (ort; %)
2.4
2.2
1.9
0.4
0.4
Nüfus (milyon)
8.91
8.94
8.98
9.01
9.05
İhraç malları fob (Milyon ABD $)
76.2
84.2 102.1 125.2 130.0
İthal malları fob (Milyon ABD $)
62.4
67.5
83.1 101.8 107.7
Döviz kuru (ort) İsveç Kronu::ABD $
10.34
9.72
8.08
7.35
7.45
a
Gerçek
b
Economist Intelligence Unit tahmini
Başlıca İhraç Ürünleri
fob 2004
a
Milyon
ABD $
Başlıca İthal Ürünleri
cif 2004
a
Milyon
ABD $
Makine ve Nakliyat
Ekipmanları
62 983
Makine ve Nakliyat
Ekipmanları
45 476
Ağaç ve kağıt ürünleri
14 991 Muhtelif ürünler
19 595
Kimyasallar
14 827 Kimyasallar
12 069
Muhtelif ürünler
13 500 Mineral yakıtlar
9 631
Önemli İhraç Ülkeleri
2004
a
Toplamdaki
%
Önemli İthal Ülkeleri
2004
a
Toplamdaki
%
ABD
10.7 Almanya
18.9
Almanya
10.2 Danimarka
9.2
Norveç
8.5 İngiltere
7.7
İngiltere
7.9 Norveç
7.6
Danimarka
6.6 Hollanda
6.8
Finlandiya
5.7 Finlandiya
6.2
AB25
58.8 AB25
73.1
Kaynak: EIU Ülke Raporu
Türkiyeİsveç Ticareti
İthalat
ABD $
İhracat
ABD $
2001
543.863.954
214.132.407
2002
535.068.036
295.847.487
2003
822.161.459
457.504.047
2004
1.118.403.297
560.609.842
2005
1.423.632.262
661.080.114
Başlıca İhraç Ürünlerimiz2005
GTİP No Ürünler
ABD $
61
Örme Giyim Eşyası Ve Aksesuarları
141.690.826
85
Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları
101.453.339
87
Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer
85.600.100
62
Örülmemiş Giyim Eşyası Ve Aksesuarları
59.828.778
84
Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları
43.865.054
63
Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar
35.342.678
26
Metal Cevherleri,Cüruf Ve Kül
26.571.217
20
Sebze,Meyva,Bitki Parçaları,Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri
19.865.013
73
Demir Veya Çelikten Eşya
17.700.016
89
Gemiler,Suda Yüzen Taşıt Ve Araçlar
14.865.372
Başlıca İthal Ürünlerimiz2005
GTİP No Ürünler
ABD $
85
Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları
373.997.253
84
Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları
218.300.798
48
Kağıt Ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt Ve Kartondan Eşya 149.876.685
30
Eczacılık Ürünleri
127.112.180
26
Metal Cevherleri,Cüruf Ve Kül
112.781.960
39
Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya
93.367.097
87
Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer
66.261.640
72
Demir Ve Çelik
56.359.149
47
Odun Hamuru;Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları,Hurdalar
34.834.404
90
Optik,Fotoğraf,Sinema,Ölçü,Kontrol,Ayar Cihazları,Tıbbi Alet.
28.728.972
Kaynak: DTM
İş Görüşmesi Yaparken
Sosyal veya iş konusunda olsun hiçbir koşulda randevularınıza geç gitmeyiniz. Herhangi
bir şekilde geç kaldıysanız çok önemli bir sebebiniz olması gerekmektedir. Ayrıca
gelemeyeceğinizi de çok önceden karşı tarafa bildirmeniz gerekmektedir.
Randevularınızı iki hafta öncesinden ayarlamanızda fayda vardır. Hafta sonu tatillerde
randevu vermemeye özen gösterilmelidir. İsveçli işadamları eğer günlük işleri kaldıysa eve
iş götürmektedirler. İsveçli iş ortağınızı iş ile ilgili konularda bir aciliyet söz konusu ise
evinden aramanızda bir sakınca yoktur.
Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları süresince toplantı talebinde bulunmamanız
önerilmektedir. Ayrıca Şubat'ın sonu ve Mart ayının başları da uygun düşmemektedir. Bu
zamanlar İsveçlilerin tatil yaptıkları aylardır.
Hafta çalışma saatleri 8:309:0017:00 PazartesiCuma günleri arasındadır. Öğle yemeği
için 1 saatlik bir ara verilmekle birlikte birçok kişi 11:3013:30 arasında mola vermektedir.
İsveç'te tatil süresi yılda en az 5 haftadır.
Yılbaşı tatili 22 Aralık6 Ocak arasındadır ve İsveçli işadamlarını bulabilmek mümkün
olmayabilir.
İsveçlilerin büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmekte ve konuşmaktadır. Yanınızda bolca
kartvizit götürünüz. İsveçliler kartvizit değişimi konusunda isteklidirler. İsveç'te unvanlarınız
ve eğitiminiz ile bilgilerin kartvizitinizde bulunmasına gerek yoktur. Bütün toplantılarınızı ve
programınızı karşı tarafa önceden bildiriniz. Ani zaman ve yer değişikliklerinin yapılması
büyük bir yanlışlık olur. Toplantılar için en uygun zaman dilimi 9:0010:00 veya 14:00
16:00 arasında olmalıdır. İsveç'te zaman büyük önem taşımakta olup, hafife alınmamalıdır.
İsveç'te zamanında olma çok önemlidir. Bu yüzden toplantılarda zamanında olmaya özen
gösterilmelidir. Başlama ve bitiş saatlerine riayet edilmesi gerekmektedir.
İsveçliler bilgili ve deneyimli kişilere saygı duyarlar. Detaya önem veren bir toplumdur.
İsveç'te kendinizi kabul ettirebilmeniz için çok ince detaylara dikkat etmenizde, planlanmış
ve mantıklı organize edilmiş bir teklifle gitmeye özen göstermenizde fayda vardır.
İlk toplantı iş ilişkileriniz için sizin, şirketinizin ve teklifinizin değerlendirilmesini sağlayan
anahtar özelliği taşımaktadır. İlk toplantınız büyük bir ihtimalle ofiste gerçekleşecektir.
Zamanın çok dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerektiğinden, toplantı ile ilgili detayların çok
önceden belirlenmesi ve toplantı öncesinde detaylı bir gündemi karşı tarafa ulaştırmanız
gerekmektedir. Bütün soruların cevaplanması ve açık bir hale getirilmesi için birkaç
toplantı yapılması gerekebilir. İlk toplantıda bir karar kesinlikle verilmeyecektir. Ayrıca
toplantılarda bir oybirliğine varılması önemlidir. Bu yüzden konu ile ilgili olabilecek herkesin
ikna edilmesi gerekmektedir.
Görüşmeler esnasında kesinlikle hislerinizi belli etmeyiniz. Hislerinizi açıkça ifade etmek
yanlışlıklara sebebiyet verebilir. Örneğin 'I'm so happy to be here' cümlesi çok sakin bir ve
kontrollü bir tonda söylenmelidir. Çekingen veya birazcık utanır vaziyetteki davranışınız
İsveçli ev sahibinizde olumlu bir izlenim yaratacaktır.
İsveç'te oybirliği önemli olduğu için karar verme sürecinde karşı karşıya gelmemeye özen
gösterilmelidir. Çünkü İsveçliler bir kişiyi kişisel seviyede rahatsız etmek istemezler.
Görüşmelerde mizah ve şakaya yer yoktur.
İstikrarlı olabilmek ve bir ekibin üyesi fonksiyonunu yerine getirmek önemli bir özelliktir.
İlaveten, arkadaşlıktan ziyade ciddi ve içten davranışlar tercih edilmelidir. Çalışanlara
herkesin içerisinde kompliman yapılması ve ödüllendirilmesi pek uygun bir davranış
değildir.
Kişiye özel durum bu toplumda işin başarılması açısından çok önemlidir. Bu yüzden
yönetici ve çalışanlar arasında çok büyük bir etkileşim vardır. Nazik, sessiz ve dikkatli
sürdürülecek çabalarla başarılı olunması mümkündür. Alışılmadık ve bayağı olmayan iş ve
hareketler takdir görmektedir. İsveçliler iş yaparlarken işlerine karışılmasını ve kontrol
edilmelerini arzu etmemektedirler. İşe sadece bir problem olduğunda müdahale
etmektedirler. Aynı zamanda grup içerisinde birey olarak rol oynamazlar. Grup içerisinde
rekabet edecek bir fonksiyona yer verilmez. Performans grup performansı olup, herhangi
bir ödül veya eleştiri gruba yönelik olarak yapılmakta bireylere yönelik olmamaktadır.
Patronun rolü bilginin dağıtılması olup, rehberlik görevi görmekte ve karar verme sürecinde
koordinatör görevi bulunmaktadır. Ast olan kişiler meslektaştırlar ve grup içerisinde
oybirliği sağlandıktan sonra karar verme sürecini takip etmektedirler. Çalışanlar birbirlerine
eşit muamele gösterirler. Hiyerarşi yoktur. Yöneticiler oldukça ulaşılabilir durumdadır.
Yöneticiler, çalışanlar ve işçiler arasında birbirlerine saygı gösterilen bir hava
yaratılmaktadır. Çalışanlar ve patronlar arasında yıllık toplantılar yapılmaktadır. Bu
toplantılarda personel gelişimi, performansları ve işle ilgili konular tartışılmaktadır. Ayrıca
yönetim performansının bir geri beslemesi de gerçekleşmektedir.
Eşit durumdaki kişilerin toplantısında daima açık bir iletişim sağlanmakta ve fikirler
paylaşılmaktadır. İlaveten bilgi değişimi ile ilgili zaman zaman bir araya gelmeler
neticesinde kimseye müdahale etmeksizin katkı sağlanmasına fırsat tanınmaktadır.
İsveç'teki şirketlerin birçoğunda toplantılar ast ve üstlerle birlikte yapılmaktadır. Bu şekilde
problem çözmede ve karar vermede herkesin eşit şekilde katkıları sağlanır. Herkesin
fikirleri değerlendirilir.
Bilgi ve rakamlar çok önemli olup, açık ve detaylı bir şekilde ortaya konmalıdır. Sunuşlar
bildiri ve maliyetleri de içermelidir. İsveçliler sunuşun renkli görünümüne değil, içeriğine
önem verirler. Sunuşlar bu anlamda yabancılara biraz eksik gibi gelebilir. İçeriğin kısa,
mantıklı ve çok kolay anlaşılır olması gerekmektedir. Ayrıca sunuşlarında detaylı bir dil
kullanmazlar.
Karar verme sürecinde hiyerarşinin olmadığını gözlemleyeceksiniz. Ekip çalışmasına ve
uzlaşmaya son derece önem vermektedirler. Yöneticilere yağ çekerek bir şeyler elde etme
çabası içerisine girmeyiniz. Birçok durumda karar verme işlemi orta düzeydeki yöneticilere
bırakılabilir, hatta bazen daha düşük seviyedeki kişiler bile bu görevi üstlenebilir.
Bir kez karar verildiğinde yazılı olarak onaylayabilirler. Açık tartışmalara, anlaşmazlıklara
mümkün olduğu sürece girmemeye çabalayınız. İsveçli meslektaşlarınızla yapılan bütün
yazışmalarınız iş ile ilgili olmalı, kişisel konulara referans gösterilmemelidir.
Bu ülkede kadın ve erkek oldukça eşit bir durumdadır. Bu kadın veya erkekten birisi karar
verebilir, önemli olan karar verme sürecinde ekip üyelerinin katılımının sağlanmasıdır.
Hiyerarşi olmadığı için görüşmelerinizde kimin karar vereceğini pek kestiremeyebilirsiniz.
İş ile ilgili mutabakat bir kez tamamlandıktan sonra, İsveçlilerin üstlerine düşen
sorumlulukları alacağından emin olabilirsiniz. İsveç insancıl bir kültüre sahiptir. Yaşam
kalitesi ve çevre ile ilgili konularda son derece duyarlıdırlar.
Ayrıca İsveçliler gururlu insandırlar. Eğitim sistemleri kendilerine analitik ve kavramsal
düşünme yeteneklerinin gelişmesini sağlamıştır. Problemlerini çözmek için evrensel kural
ve yasalara uymaya önem verirler.
İsveç'te kapılar genellikle kapalıdır, ilaveten kilitlenmektedir. Bir kapıyı açmadan önce
mutlaka çalmanız önerilmektedir. Hatta banyoya girerken bile çalmanızda fayda vardır.
Odaları terk ederken, arkanızdan kapıyı kapamanız gerekmektedir.
Ofislerde geç saatlere kadar kalmak için sebep yoktur. Hatta bu şekilde davranışlar işlerin
yapılabilmesi için iyi organize olamadığınızın bir göstergesi olarak kabul görmektedir.
Sosyal refah devleti içerisinde bireylerin oybirliği ile karar vermesine önem verilmektedir.
İsveç genelde orta sınıftan oluşan bir topluma sahiptir. Bu sosyal farklılıkların en az
düzeye indirilmesine neden olmaktadır. Bu yüzden fakir veya çok zengin bir kişiye
rastlamak pek mümkün olmamaktadır. Milliyetçilik sosyal farkların azalmasına ve etnik
farklılıkların ortadan kaldırılarak tamamen homojen bir yapının oluşmasına neden
olmaktadır.
İsveç'te bulunan yabancı iş kadınları hem giyim tarzlarında hem de davranışlarında
oldukça profesyonel bir tavır takınmalıdırlar.
İş Kıyafeti
Sade kıyafetler uygun seçeneklerdir. İş toplantıları için erkekler takım elbise giymeli ve
kravat takmalıdır. Kadınlar ise takım kıyafetler veya elbise şeklinde kıyafetleri tercih
etmelidir.
İsveçliler kaliteli ve modayı takip ederek giyinmekten hoşlanmaktadırlar. Hangi durumda
olursa olsun resmi kıyafet giymekte fayda vardır. Ofiste erkekler için resmi kıyafet koyu bir
takım ve kravat demektir. Kadınlar için ise takım elbise veya etek bluz takım şeklinde
kıyafetler giyilmektedir. İş amaçlı kıyafet seçilirken çok iyi kaliteli kumaştan imal edilmiş
takım elbise olmasına ve kravatın da ipek olmasına özen gösterilmelidir. Kadınlar için
şortlu takımlar kabul görmektedir.
Düşük bir profil sergilemek için çaba sarf edilmelidir. Gösterişli veya statüyü öne çıkaran
herhangi bir hareket yapmamaya özen gösterilmelidir. Çok iyi maaş alan yöneticiler bile
çalışanlarından daha şık kıyafetler seçmemektedirler. Bütün İsveçliler iyi giyinirler ancak
bu diğerlerinden daha iyi giyiniyorlar imajını vermemektedir. Bu durum toplumda eşitliğin
sağlandığı anlamına gelmektedir.
Haki renkte kıyafetler ve resmi olmayan kıyafetler iş için uygun seçenekler değildir.
Sokaklarda resmi olmayan kıyafetler içerisinde kot pantolonu ve spor ayakkabı
giyebilirsiniz. Ancak bu kıyafetlerinizin de oldukça düzgün ve temiz olması gerekmektedir.
Sosyal anlamda bir araya gelişlerinizde de birbiri ile uyumlu olan kıyafetleri seçmenizde
fayda vardır.
Birçok restaurantta erkekler için kravat zorunluluğu bulunmazken, bazı üst düzeydeki
restaurantlarda erkek ve kadınların çok iyi giyinmeleri beklenmektedir. İsveçliler Pazar
günleri de iyi giyinmektedirler.
Şort ve günlük kıyafetler yazın kırsal yerlerde giyilebilir. İsveçliler moda bilincine sahiptirler.
İyi tasarımı olan, çok kaliteli stili olan kıyafetleri tercih etmektedirler. Özellikle işte ve
akşam sosyal aktivitelere çıkarken kıyafetlere özen gösterilmelidir. Hatta küçük şehirlerde
bulunsanız dahi bu özelliğe dikkat etmenizde fayda vardır.
İsveç'te dört mevsim yaşanmaktadır. Bu sezonlara uygun kıyafetler seçmeniz de fayda
vardır. Yazın en uzun olduğu zaman hava nemli ve sıcaktır. Uzun kış döneminde ise
bazen 9 ay kadar sürmektedir. Bu süre zarfında kış giyecekleri, kalın paltolar, sıcak tutan
eldivenler, şapkalar ve botlar tercih edilmelidir. Kuzeydeki bu ülkelerde yaşayanlar soğuk
havadan dolayı işe giderken kalın botlarla işe gelebilmektedirler. İşe geldiklerinde ise şık
ve rahat ayakkabılarını giymektedirler. Hava çok soğuk olduğu için bazen kat kat giyinmek
gerekebilir.
İş kıyafetleri içerisinde parlak olan kıyafetler pek uygun değildir. İsveç'e giderken güncel ve
moda olan kıyafetlerinizi seçmenizde fayda vardır. İsveçliler dış görünüşlerinden gurur
duymakta ve modayı da yakından takip etmektedir.
Karşılıklı Konuşma
Genel Hatlar
Kişisel sorular sormayınız.
Yüzeysel konuşmalardan kaçınınız.
İsveçliler sessizliği ve kolaylığı tercih etmektedirler. Bu yüzden konuşma esnasında
boşlukları doldurmak için çaba sarf etmeyiniz.
Yerel bölgelerde yaşayanlar kendi bölgelerinden gurur duyarlar. Bu yüzden bir bölgeyi
diğer bölgeye göre daha fazla beğendiğinizi belli etmeyiniz.
İskandinavlılar Finlandiya, İsveç, Norveç ve Danimarka'daki farklılıklarından
hoşlanmaktadırlar.
Doğaya karşı etkileyici biçimde hayranlık duyarlar.
Özellikle ziyaretçilerle genel konular üzerinde tartışmaktan kaçınırlar. Eğer böyle bir
tartışma başlarsa ve İsveçli ortağınız aniden tartışmayı sonlandırırsa bu durumdan
rahatsız olmayınız.
Konuşurken üstünlük bildiren sıfatları pek fazla kullanmayınız.
Hiçbir zaman kutsal şeylere karşı saygısızlıkta bulunmayınız.
Amerikalılar konuşmalara genellikle "So, what do you do? sorusu ile başlarlar. Bu tür bir
konuşma şekli Avrupa'da çok fazla kişisel olarak kabul edilmektedir.
Hoşlanılan Konuşmalar
Seyahat, İsveç Kültürü, hokey, güzel sanatlar, İsveç tarihi, günlük olaylar, politika (eğer ne
konuştuğunuzdan eminseniz), tatil, spor, müzik, felsefe, açık hava ve doğa ve İsveç'i diğer
İskandinav ülkelerinden ayıran özelliklerden bahsetmek uygundur.
Kaçınılması Gereken Konuşmalar
İsveç hükümetini eleştirmek
İsveç ekonomisini eleştirmek
İsveç kültürünü eleştirmek
Aile
Gelir
Olaf Palme suikastı
Kişisel birikim
Irk, statü ile ilgili herhangi bir ima
Sosyal refah sisteminin kıyaslanması
İskandinav ülkelerinin ne kadar pahalı olduğu ile ilgili konuşmalar
İsveç mizahını eleştirmek
İlk İsim ve Unvan
Bir kişiye ilk ismi ile hitap etmek için bekleyiniz. İsveçliler resmi olmayan bir tarzda ilişki
kurmaktan hoşlanırlar. Ancak laubali bir ilişkiye de müsaade edilmez. Bir kez tanıştıktan
sonra daha samimi olmayı tercih ederler. Unvanların İsveç'te hiçbir önemi yoktur. İsveç
dilinde konuşmak için göstereceğiniz çabalar takdirle karşılanacaktır.
Hediye Verme
İş çevrelerinde genellikle hediye vermek yaygın bir davranış biçimi değildir. Bu yüzden
tatiller dahil olmak üzere herhangi bir hediye göndermemeniz tavsiye edilmektedir. Ancak
siz ilk olarak karşı taraftan bir hediye alırsanız, bir hediye ile karşılık vermeniz gerekebilir.
Tatil kartları uygun bir hediye türüdür. Özellikle iş ilişkilerinizin ilk yılının bitiminde
yılbaşından bir hafta öncesinde iş ilişkilerinizde yaşadığınız gelişmelerle ilgili olarak
teşekkür kartı göndermeniz kabul görmektedir.
Sosyal olaylar için hediye kabul edilmektedir. Özellikle özel akşam yemekleri için teşekkür
anlamında götürülecek hediyeler hoş karşılanmaktadır. Eğer hediye olarak çiçek
seçilecekse yemeğe giderken yanınızda götürmenizde fayda vardır. Ayrıca içeriye
girmeden önce ambalajını açarak ev sahibesine sunmanız gerekmektedir. Kasım patı ve
beyaz leylak götürmeyiniz. Bu çiçekler cenaze törenlerini anımsatmaktadır. Ayrıca kırmızı
gül ve orkide romantizmi çağrıştırdığı için götürülmemesi gereken çiçek çeşitleridir. Avrupa
kültüründe çiçeklerin tek sayıda olması ile ilgili yaygın bir gelenek vardır.
Çiçek, alkollü içki, şarap, kek ve çikolata bir İsveç evine davet aldığınızda ev sahibesine
götürülmesi uygun olabilecek hediye türleridir. Çocuklar için de şekerleme veya çikolata
götürebilirsiniz. Alkollü içecek İsveç'te çok pahalı olduğu için çok fazla takdir görecektir.
İş başlangıcında hediye değişme olayı pek yaygın olmadığı için, bu işlemi iş bitimine
ertelemenizde fayda vardır. Hediyenin savurgan ve pahalı bir hediye olmamasına özen
gösterilmelidir. Pratik bir hediye olması yeterlidir. Ülkenizle ilgili kitaplar, masa aksesuarları
veya hatıra olabilecek malzemeler uygun hediye seçenekleridir.
Eğer bir İsveç evinde ağırlanıyorsanız, teşekkür anlamında ülkenizi temsil edebilecek ve
İsveç'te elde edilmesi zor olan çok kaliteli bir ürün seçmeniz önerilmektedir. İsveç'e has
olan ve İsveç'te bulunabilecek hediye götürmeyiniz.
Sosyal aktiviteler
Sabah kahvaltıları pek yaygın değildir. İş yemeği olarak öğle ve akşam yemekleri çok daha
fazla yaygındır. Ancak tabi ki karar verme zamanı olarak algılanmamalıdır. İsveçli
ortaklarınızı takip ediniz, eğer iş konusunu yemekte gündeme getirirlerse konuşunuz,
gündeme getirmezlerse ilk olarak siz başlatmayınız.
Öğlen verilen iş yemekleri çok popülerdir. Rezervasyonlarınızı çok önceden yapınız.
Resmi restaurantlar iş yemekleri için uygun mekanlardır.
Eğer eşinizin de yemeğe katılmasını istiyorsanız, öğle yemeği yerine akşam yemeğine
katılmasını sağlamalısınız.
Sabah kahvaltıları genellikle 7:009:00 arasında alınmakta ve kuru tahıl, sandviç
ekmekleri, tereyağı, reçel, meyve, peynir ve turşu halinde sebze veya balığı ihtiva
etmektedir. Balık olarak genellikle ringa balığı alınmakta ve içecek olarak da çay veya
kahve tercih edilmektedir.
Öğle yemeği 12:0013:00 arasında alınmaktadır. Öğle yemekleri iş veya sosyal amaçlı
olsun, restaurantlarda veya ofis restaurantlarında, içecek olarak bira veya şarap eşliğinde
yenmektedir. Alkolsüz içmek istiyorsanız tabi ki mümkündür. Maden suyu karbonatlı veya
karbonatsız olarak ve meyve suyu gibi diğer alkolsüz içeceklerin de servisi yapılmaktadır.
Restaurantlarda yenilen öğle yemeklerinde ana yemek, salata, ekmek ve kahve çok uygun
fiyatlarda sunulmaktadır. Diğer bir öğle yemeği seçeneği ise açık sandviçler olup, zengin
et, peynir ve sebze ile alınmaktadır.
İsveç evlerinde akşam yemekleri saat 18:0019:30 arasında servis edilmektedir. Hafta
sonu partileri için uygun zaman ise 20:00 olarak düşünülebilir. Akşam yemekleri de öğlen
yemeklerine benzer menulerden oluşmaktadır. İçki olarak da bölgesel şarap veya bira
ikramında bulunulmaktadır. Geleneksel İsveç akşam yemeğinde dört yemek çeşidi
bulunmaktadır. Balık, et, salata ve tatlı ana yemeklerdir. Yemek sonrasında kahve servisi
yapılmaktadır. Ancak kahve genellikle yemek sırasında verilmemekte ve masadan
ayrıldıktan sonra salonda alınmaktadır.
İsveç'te işte iken saat 10:00'da ve öğleden sonra tekrar saat 16:00'da kahve molası
verilmektedir.
Somon balığına her yerde rastlamak mümkündür. Ayrıca meyve çorbaları da yaygın
olmaya başlamıştır.
Tatlı olarak basit krepler, şekerlemeler ve kekler kahve ile birlikte alınmaktadır. İsveçliler
yemeklerinin büyük bir çoğunluğunda süt ürünlerini kullanmaktadırlar. Spesiyal yemekleri
içerisinde ise gravlax ( tuzlanmış balık), lox (tütsülenmiş balık), lutfisk (kuru morina balığı)
ve geyik eti bulunmaktadır.
Kış aylarında alınan geleneksel yemek ise bezelye çorbasıdır. İsveç'te yemiş olduğunuz
yemekler ya resmi ya da rahat bir ortamda alınabilir. Daveti aldığınız kişiden yemeğin nasıl
olacağı ile ilgili bilgi almanızda fayda vardır. Nasıl giyineceğinizi sorabilirsiniz. Eve
gittiğinizde nereye oturacağınız size söylenecektir. En iyi ayakkabılarınızı giyiniz ancak
yüksek ökçeli olmamasına özen gösteriniz. İsveç'te yer kaplamalarının büyük bir
çoğunluğu ahşap kaplamadan yapılmış olduğu için yer döşemelerine zarar verebilirsiniz.
Odadan odaya dolaşmayınız. Evin büyük bir kısmı misafirlere açık tutulmamaktadır. Eve
davet edildiğinizde kaliteli çikolata, bir şişe şarap veya ev sahibesi için çiçek hediye olarak
götürülebilir.
Masada isminizin yazıldığı kartın olduğu yere oturmaya özen gösteriniz, ya da yeriniz
gösterilinceye kadar bekleyiniz. Kendi kendinize oturmayınız. Resmi olmayan bir İsveç
evinde ayakkabılarınızın çıkarılması istenebilir, bu geleneği takip etmenizde fayda vardır.
"Smorgasbord" yeni bir İsveç geleneğidir. Bu smorgasbord masasını defalarca ziyaret
etmeniz gerekebilir. Her defasında farklı bir yemek denenmektedir. Her defasında gidiniz
ve tabağınızın dolu olmasına çabalayınız. İlk tabağınız balık için olmalıdır. Özellikle ringa
balığı, ayrıca beraberinde haşlanmış patates ve birazcık ekşi krema olabilir. Bitirdikten
sonra tabağınızı değiştirin ve diğer balık türlerinden özellikle somon balığından ve
havyarlardan denemenizde fayda vardır. Daha sonra da soğuk etler için temiz bir tabak
alınız. Tabağınıza birkaç dilim et ve taze sebzelerden yapılmış salata veya turşu
koyabilirsiniz. En sonunda dördüncü tabağınızı sıcak yemek için alabilirsiniz. En sonunda
da tatlı için bir tabak alabilirsiniz.
Yemekten önce bir aperetif,
aquavit
, diğer içkiler veya beyaz şarap oturma odasında
servis edilmektedir. Aquavit saf bir likör olup, çok serttir. Soğuk olarak ve buzla servis
edilmektedir. Genellikle erkekler bu içkiyi bir dikişte içmektedirler. Kadınlar ise daha yavaş
şekilde yudumlamaktadırlar. Aperetifinizi masaya koymayınız. Bunun yerine yemek servisi
yapılmadan önce bitirilmesinde fayda vardır.
Bazı yemeklerle bira alınırken, şarap özellikle resmi davetlerde tercih edilmektedir. Ev
sahibiniz kadeh kaldırdıktan ve birkaç söz söyledikten sonra ilk yudumunuzu alabilirsiniz.
Kadeh kaldırmalarda en yaygın söz ' skål'dır ve "skoal" diye telaffuz edilebilir. Hoş geldin
kadeh kaldırmaları şarap ile yapılmakta, aperetif alındığında söylenmemektedir. Kadehler
kaldırıldığında göz temasının sağlanması çok önemlidir. Eğer birçok kişi aynı anda kadeh
kaldırıyorsa, siz de kadehinizi kaldırın ve herkesle göz teması sağlayacak şekilde
gülümseyiniz. Yemeğe de ilk olarak ev sahibinin izni ile başlamanız gerekmektedir.
Masada en önemli yerler ya masanın başı ya da ortasıdır. Bu yüzden en önemli
konuklardan birisinin masanın bir başına diğerinin ise diğer başına oturması
beklenmektedir. Eğer ev sahipliği yapan kişi bir çift ise her biri masanın ayrı ayrı son
kısımlarına oturtulmalıdır. Erkek konuk bayan ev sahibinin soluna oturtulmalıdır. Erkek
konuk yemekte tatlı kısmına gelindiğinde küçük bir teşekkür konuşması yapar. Kadın
konuk ise ev sahibinin hemen sağ yanına oturur.
Odaya kadın girdiğinde erkek mutlaka ayağa kalkar. Erkek ve kadın ise odaya yaşlı biri
girdiğinde ayağa kalkmaktadır.
İsveçliler çatal ve bıçağı çapraz bir durumda tutmazlar. Bıçak sağ elde tutulurken, çatal
son elde tutulmaktadır. Yemek bittiği zaman, bıçak ve çatal tabağın sağ tarafında uç
kısımları aşağıya gelecek şekilde ve paralel bir durumda bırakılır. Eğer çatal ve bıçağınız
uzun süre tabağınızın içinde bırakılırsa bu yemeğinizin bittiği anlamına gelebilir.
Tatlı çatalı ve kaşığı genellikle tabağınızın üst kısmına konmaktadır. Buna ilaveten zaman
zaman ilave bazı yemek takımları da konabilir. Bu aletlerin nasıl ve ne amaçla
kullanıldığını bilmiyorsanız, biraz bekleyiniz diğer insanları gözlemleyiniz veya en dıştan
içe doğru kullanmaya başlayarak yemeğinizi sürdürünüz.
Su, kırmızı ve beyaz şarap için ayrı ayrı bardaklar sunulacaktır. Eğer yemek yemiyorsanız,
ellerinizin masanın üzerinde bulunmasına özen gösterilmelidir. Masada yemekleri sol
tarafınıza iletebilirsiniz. Tuzluk ve biberlik isteyen kişiye doğrudan uzatılmalıdır, alınması
için masanın üzerine bırakılmamalıdır.
Salatada marulu asla kesmeyiniz. Bunun yerine bıçak ve çatalınızla katlayarak küçük bir
bohça gibi yapıp yiyebilirsiniz. Yemekte el ile yenilen tek şey ekmektir.
Eti ise bir defada küçük parçalara ayırarak kesmeyiniz. Bunun yerine eti her yediğinizde bir
parçaya bölmeniz lazımdır.
Eğer daha fazla yemek istemiyorsanız, tabağınızda sadece birazcık yemek bırakabilirsiniz.
Sürekli olarak içecek servisi yapılmaktadır. Bardağınız yarım dolu ise hemen doldurulabilir.
Bu yüzden içki miktarını kendinizin ayarlamasında fayda vardır. Porsiyonların miktarı
ABD'dekilerle aynı büyüklüktedir.
Tabakta kalan son yemeğin size servisini kabul etmeyiniz. Bu İsveç'te kaba bir davranış
olarak kabul edilmektedir.
Akşam yemeğinin sonunda, erkek onur konuğu, ev sahibine ve ev sahibesine konuklar
adına teşekkür etmesi gerekmektedir. Onur konuğu herkesin dikkatini çekmek için
genellikle bardağına bıçağı ile vurarak sessizliğin olmasını sağlayabilir ve 'Tack for maten'
[yemek için teşekkürler] diyebilir.
Resmi olmayan restaurantlarda masanızı başka bir kişi ile paylaşmanız istenebilir.
Masanızdaki kişilerle sohbet etmek zorunda değilsinizdir. Bunun yerine sanki özel masada
oturuyor gibi davranabilirsiniz.
Garsonları göz kontağı ile çağırabilirsiniz. El sallamak ve isimleri ile çağırmak nezaketsiz
bir davranış olarak kabul edilmektedir.
Restaurantta veya sokakta sakız çiğnenmesi uygun bir davranış değildir.
Restaurantlarda sigara içilmeyen bölümler hala seyrektir.
Genellikle daveti veren kişi hesabı ödemektedir. Konuk ödemek için ısrar etse de
kendisine ödeme yaptırılmaz. Ödeme ile ilgili düzenlemelerin önceden yapılması
gerekmektedir. Böylece masada ödeme ile ilgili tartışmaların olması engellenebilir.
Eğer ev sahibi iseniz daha önceden kişilerin davete nasıl geleceğini veya alınması gerekip
gerekmediğinin sorulmasında fayda vardır. Yemeğin sonunda ise gerekiyorsa taksi
servisinin de ayarlanması iyi olur.
Yemekten ayrılma zamanı genellikle 23:00 civarındadır. Kalkmak için izin isteyin ve
herkesin elini tek tek sıkın, gruba el sallanması pek hoş karşılanmamaktadır.
Meslektaşınızın evine davetsiz ve habersiz olarak uğramayın. Gitmeden önce mutlaka
telefonla uğramak istediğinizi belirtebilirsiniz.
İsveç'te iş kadınları yemek sonrasında faturayı ödemek isteyebilir veya kendi yediği
yemeğin parasını ödemesi tuhaf karşılanmamaktadır.
İsveçliler meslektaşları ile iş günü sonunda genellikle sosyalleşmekten
hoşlanmamaktadırlar.
Bahşiş genellikle toplam fiyatın içerisine ilave edilmektedir. Buna rağmen garsonlar % 10
civarında bir bahşişin bırakılmasını tercih ederler.
Halk Davranışı
Hislerinizi en az düzeyde gösteriniz. Soğuk, sakin bir tavır içinde bulunmanızda fayda
vardır. İsveçlilerle konuşurken sessiz bir tonda konuşunuz çünkü İsveçliler çok sessiz
insanlardır.
Toplu yerlerde özel konulara girmekten kaçınınız. İsveçlilerle bir araya gelişlerinizde
aranızda oldukça mesafe bırakmanızda fayda vardır. Elleriniz cebinizde iken asla
konuşmayınız. Elleriniz daima ayakta dururken yan tarafta tutunuz.
İsveçliler vücut dilini ve el hareketlerini en az düzeyde kullanan bir millettir. Konuşma
esnasında arada mesafe bırakırlar, siz de aranızda en az iki kol boyu mesafe olacak
şekilde durumunuzu ayarlamanız gerekmektedir.
Yabancılarla tanıştırılmayı bekleyiniz. İsveçliler üçüncü kişiler tarafından tanıştırılma
konusunda çok duyarlıdırlar. Grup ile tanıştırılırken bütün fertlerle el sıkışınız. Ayrılırken de
el sallayarak ayrılma yerine yine tek tek el sıkışmanızda fayda vardır.
Bir kişi ile karşılaştığınızda basitçe soyadınızla kendinizi takdim ediniz. Karşılaşmalarda
öpme olayı birbirlerini yakından tanıyan insanlar arasında bile pek yaygın değildir.
El sıkışma yaygın bir selamlama şeklidir. Bu hareket de çok çabuk ve sıkıca yapılmalıdır.
Tabi bu hareket erkek erkeğe ve kadın kadına çok büyük istekle yapılmamaktadır. Daha
önceden görüşülmemiş kişilerle el sıkışırken gülümseme ve diğer sözsüz hareketlerde
bulunulmamasında fayda vardır.
Erkeklerin kadın elini uzatmadan önce beklemesi gerekmektedir. Kadın elini uzatıp
uzatmama hakkına sahiptir. Erkekler el sıkışırken eldivenlerini çıkarmalıdır. Bir grup
içerisinde ilk olarak kadınların tanıtılması gerekmektedir. Yabancılarla yapılan ilk
tanıştırmalarda sırta vurma ve benzeri el kol hareketlerinin yapılması beklenmemektedir.
Tanıştırma esnasında göz teması çok önemlidir. Ayrıca göz teması kişinin size konuştuğu
süre zarfında da sürdürülmelidir. Ayrıca ses tonunuzun da mümkün olduğu ölçüde düşük
tonda olması tercih edilmelidir. İsveçliler el kol hareketleri yapmaktan hoşlanmadıkları için
sizin de aynı yolu takip etmenizde fayda vardır. Özellikle konuşurken ellerinizi hareket
ettirmekten kaçınınız.
Yaşlı olan üst düzeydeki kişiler daha fazla resmi olabilir. Bu durumda ilk selamlaşmada ve
ayrılırken el sıkıştığınızdan emin olunuz. Size hitap edilirken "you" demekten
çekineceklerdir. Bunun yerine üçüncü şahsı kullanmayı tercih edeceklerdir. Mr. Ahmet'i
selamlayacakları zaman 'How is Mr. Ahmet today'?diyebilirler. Resmi bir tavır sergilemeniz
için sizin de aynı şekilde cevap vermenizde fayda vardır.
İlk tanıştırılmalarda üçüncü bir şahıs tarafından tanıştırılmanız arzu edilir. Eğer böyle
olmadıysa, siz de odanın içinde gezinin ve tek tek el sıkışarak isminizi söyleyerek
tanışınız. En uygun İsveç selamlama şeklinde, el sıkışırken göz kontağı ile birlikte 'God
dag' "Good day" demenizdir.
Aranızda artık sosyal bir ilişki oluşturulduysa, her iki yanağınızdan havayı öperek bir
selamlama gerçekleşebilir. Böyle durumlarda İsveçli kontağınızın tarzına göre hareket
ediniz.
El sıkışmanın dışında İsveçliler birbirleriyle hiçbir şekilde fiziksel bir temas kurmaktan
hoşlanmazlar. Kucaklama, sırta vurma ve herhangi bir yerine temas etmekten kaçınınız.
Halk içerisinde olsa dahi resmiyetinizi bozmamaya özen gösteriniz. Baş sallama "buraya
gel" anlamındadır.
Gıda pazarlarında bir ürünü ellediğiniz zaman o ürünü almanız gerekebilir. Marketlerde bir
ürünü geriye iade etmek eğer bir kusuru yoksa çok zordur.
Karşıdan karşıya geçerken hiçbir koşulda kırmızı ışıkta geçmeyiniz. Bunun yerine ışıklar
yeşil olana kadar bekleyiniz. Işık olmayan sokaklarda karşıdan karşıya geçerken çok
dikkatli olunuz. Çünkü arabalar yayalar için durmazlar.
İsveç halk telefonları "telecard" çok yaygındır. Bazı telefon cihazları hala bozuk para kabul
etmektedir. Telefonla konuşurken karşı tarafa "hallo" deyip soyadınızla kendiniz tanıtmanız
en uygun yoldur.
Trafik sağdan olmasına rağmen insanlar çok çabuk bir şekilde soldan geçebilirler. Ayrıca
metro sistemi ve otobüslerin seferleri gece 1'e kadar devam etmektedir.
Araba bulabilmenin en kolay yolu taksi duraklarına gitmenizdir. Oteller taksi çağırmak için
en uygun yerlerdir. Ancak aynı yol için biraz daha fazla miktar ücret ödemeniz gerekebilir.
Taksi şoförleri % 10 daha fazla bir bahşiş beklemektedirler.
İçkili araba kullananlara çok sıkı kurallar ve cezalar uygulanmaktadır. Bir bardak içki ile bile
araba kullanmanız hata olabilir.
Sizi daha önceden evinde misafir eden bir kişiye rastladığınızda ilk olarak ona
teşekkürlerinizi iletmeyi ihmal etmeyiniz.
Soğuk havalarda şapka yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Erkekler tanıdıkları bir kişinin
önünden geçerlerken genellikle şapkalarına şöyle bir dokunurlar. Kadınlarla konuşurken
de şapkalarını çıkarırlar.
|